Borsada Karanlık Oda Nedir?
Borsada seans işlem saati kapandıktan sonraki 5 dakika içerisinde emir toplama işlemi yapılır. Yani borsada seans 18:00 itibariyle kapanıyorsa; 18:05’e kadar emir toplama bölümü devam eder. Genel olarak bu 5 dakikalık süre; karanlık oda olarak tanımlanır. Söz konusu emirlerin girişinin yapıldığı bu 5 dakikalık süre; karanlık oda kavramının anlamı olarak karşımıza çıkar.
Yatırımcılar için seans kapandıktan sonra 5 dakika emir toplama bölümü oluşur. 18.00’da seans kapanır. 18.05’e kadar son emirler toplanır. Bu emirler toplanırken hisse fiyatı 5 dakika boyunca sabit kalır. Hisse fiyatı 5. Dakikanın sonunda girilen alış ve satış emirlerinin toplamına göre belirlenir. Burada hisse fiyatı tavan ve taban fiyatı ayrı olarak hesaplanır. Tavan ve taban fiyatı %3’ü geçmeyecek şekilde ayarlanır.
Bu emirlerin girildiği son 5 dakikaya karanlık oda denilmektedir. İlgili hisse senedine ait kapanış emir toplama seansında Karanlık oda diye tabir ettiğimiz 18:00 ile 18:05 arasındaki alış ve satışa göre denge fiyatını Teorik eşleşme uygulaması ile görebilirsiniz. Karanlık odanın içerisini görmek için tek kademe derinlik lisansı satın almanız gerekmektedir. Aracı kurumlar üzerinden temin edebilirsiniz.
Borsa Kapanış Seansı İşlem Saatleri
Kapanış seansı, normal seans sürecinden kalan tüm emirlerin aktarılması suretiyle, belirlenmiş zaman dilimi boyunca yeni emirlerin de herhangi bir eşleşme yapılmaksızın Sistem’e kabul edildiği ve bu süre sonunda en yüksek miktarda işlemin gerçekleşmesini sağlayan tek bir fiyat seviyesinin (Kapanış Seansı Fiyatı) hesaplanarak, tüm işlemlerin bu fiyat seviyesinden gerçekleştirildiği, tek fiyat yöntemiyle işlem yapılan seans bölümüdür. Varantlar, sertifikalar ile temerrüt işlem sıraları ve yeni pay alma hakları kapanış seansına dahil değildir. Kapanış seansı aşamalarının süreleri ve saatleri aşağıdadır:
- Emir toplama aşaması – (4 dakika, 18:01 – 18:05)
- Fiyat belirleme ve kapanış seansı işlemleri aşaması – (2 dakika, 18:05 – 18:07)
- Kapanış fiyatından/ tek fiyattan işlemler aşaması – (2 dakika, 18:08 – 18:10)
Emir Toplama Aşaması (18:01 – 18:05)
Kapanış seansına dahil olan kıymetlerde bekleyen (pasif) emirlere ilaveten, kapanış seansında fiyat belirlemeye yönelik olarak yeni alış ve satış emirlerinin Sistem’e iletildiği ancak emirlerin eşleştirilmediği aşamadır. 4 dakikalık süre boyunca kapanış seansı için emir toplanmakta, iletilmiş emirler mevcut kurallar dahilinde değiştirilebilmekte yada iptal edilebilmektedir.
Emir toplama aşamasında açığa satış emri, limit emir, piyasa emri, piyasadan limite, KİE, dengeleyici emirler girilebilmektedir. Kotasyon emirleri girilebilir, değiştirilebilir, iptal edilebilir. Emirler üzerinde miktar ve fiyat değişikliği yapılabilir, emirlerin geçerlilik süreleri değiştirilebilir. Emirler iptal edilebilir. Özel işlem bildirimi yapılamaz. Denge (teorik eşleşme) fiyatı, miktarı ve denge fiyatından karşılanmayan emir miktarları yayımlanır.
Kapanış Fiyatı Belirleme ve Kapanış Seansı İşlemleri Aşaması (18:05 – 18:07)
Bu aşamada, kapanış seansında emir toplanmış olan işlem sıralarında kapanış fiyatı belirlenmekte ve sonrasında belirlenen kapanış fiyatından işlemler gerçekleştirilmektedir. Sürekli işlemden aktarılmış emirler ile kapanış seansının emir toplama sürecinde Sistem’e iletilmiş emirler belirlenen kapanış seansı fiyatından eşleştirilmektedir. Belirlenen kapanış seansı fiyatı, ilgili işlem sırasının kapanış fiyatıdır. Bu aşamada yeni emir girişi yapılamamakta, bekleyen emirler değiştirilememekte, bölünememekte, iptal edilememektedir. Gerçekleşen işlemler ve kapanış seansı fiyatları, gerek temsilci ekranlarından gerekse veri yayın kuruluşları ekranlarından izlenebilmektedir.
Kapanış Fiyatından İşlemler Aşaması (18:08 – 18:10)
İlgili kıymette en son gerçekleşen işlem fiyatı ile sınırlı olarak Sistem’e yeni emirlerin girilebildiği ve girilen yeni emirlerin Sistem’de kapanış seansında işlem görmediği için bu aşamaya aktarılmış kapanış seansı fiyatından beklemekte olan pasif emirlerle veya bu aşamada girilen emirlerle öncelik kuralları çerçevesinde karşılaşarak işlemlerin gerçekleştirildiği son aşamadır.
2 dakika sürmekte olan bu aşamada, Sistem’e girilebilecek yeni alış ve satış emirleri sadece gerçekleşen en son işlem fiyatından olabilmekte ve aynı fiyattaki bir pasif emir ile karşılaşması halinde öncelik sırasına göre işleme dönüşmekte, işlem görmemesi halinde öncelik kuralları çerçevesinde pasif emir olarak beklemektedir.
Son işlem fiyatından işlemlerin yapıldığı seans durumudur. Limit fiyatlı emirlere izin verilir (Fill and Kill ve Açığa satış emirleri dahil). Kotasyon emirleri girilebilir, değiştirilebilir, iptal edilebilir. Son işlem fiyatına eşit emirler üzerinde miktar artırma ve azaltma yapılabilir. Son işlem fiyatından farklı fiyatta bekleyen emirlerde miktar artırmaya izin verilmez, azaltmaya izin verilir.
Kör Havuz Nedir?
Kör havuz tabiri İngilizce “dark pool” tabirinin Türkçeleşmiş hali… Aslında birebir tercüme edersek karanlık havuz demek. Şimdi basit şekilde anlatabilmek için fiziksel olarak bir havuz düşünmenizi istiyorum. Bir yüzme havuzu düşünün, suyunu da temiz ve berrak olarak hayal edin. Bu havuza baktığınızda havuzun derinliği konusunda bir fikriniz hemen oluşur değil mi?
Havuzun suyu son derece kirli ve adeta çamur gibi olsa ya da karanlık bir ortamda havuza baksanız ve dibini görmezseniz işte bu “karanlık ya da kör havuz” olarak adlandırılabilir. Bu türden dibi belli olmayan içinde ne olduğu belli olmayan havuzlara girmek, ya da atlamak son derece tehlikelidir. Dolayısıyla karanlık havuz ya da kör havuz, derinliği konusunda bilgi sahibi olmadığınız havuzdur diyebiliriz.
Borsa İstanbul kör havuz uygulamasının kaldırılması için 2017 Yıldan 2 adet deneme yapmış ve 2 Mayıs 2018 tarihinde kör havuz uygulamasına son verileceğini duyurmuştu. Kör Havuz uygulaması kullanılırken, gün sonunda alış ve satış işlemlerini belli bir ücret karşılığında görebiliyordunuz.
Kör Havuzla Karanlık Odayı Karıştırmayın
Borsada yeni olan yatırımcıların zaman zaman karanlık oda terimi ile kör havuz kavramını birbirleriyle karıştırmaları gayet olağan bir konudur. Zira bu iki kavram birbirlerine yakın kavramlar olsa da kör havuz birkaç özelliğiyle karanlık oda kavramından ayrılmaktadır. Esasında kör havuz genel olarak borsada işlem yapma kabiliyetine sahip olan aracıların alışlarını ve satışlarını gizlemeleri durumudur.
Kör havuzda yatırımcılar hisselerin alış ve satışına dair bir veri göremediklerinden yatırım yaparken temek verilere de ulaşamamaktadır. Kör havuz tabiri genellikle aracı kurumların etkili olduğu bir kavram olarak karşımız çıkar. Tam da bu noktada Karanlık oda için gereçli olacak süreleri biliyor olmak beraberinde önemli kazanımları da getirmektedir.